زبان بدن چیست؟ آگاهی از آن تا چه حد در روابط ما اثر می گذارد؟

صدف امروز صبح یک ایمیل ناراحت کننده از رئیسش علی دریافت کرده است. علی گفته است که پروژه صدف مورد پذیرش قرار نگرفته است.
این خیلی عجیب است چون هفته پیش و طی جلسه حضوری صحبت ها خلاف این امر بود. چه اتفاقی افتاده است؟

اگر یک متخصص زبان بدن در جلسه حضور داشت متوجه می شد که علی از برقراری ارتباط چشمی طفره می رود و بیشتر به مانیتور یا کاغذهای روی میز نگاه می کند.
البته صدف این موضوع را بر حسب خستگی علی یا کار زیاد گذاشته بود،
در حالی که پاسخ منفی به پروژه از همان لحظه معلوم بود. چطور؟

همین که علی از ارتباط چشمی حذر می کرد و بین صحبت هایش مکث زیادی ایجاد می شد، نشانه های این بود که از پروژه خوشش نیامده است.
اما چرا این موضوع را رک و پوست کنده و از همان اول بیان نکرد؟
آیا قصد فریب دادن مخاطب خودش را داشته است؟ الزاما خیر.

شاید موضوع زبان بدن بحث تازه ای در علوم روانشناسی و جامعه شناسی باشد؛ اما در حقیقت اولین و اصلی ترین زبان و راه ارتباطی ماست.
همگی ما از این زبان استفاده می کنیم و علایم واضح آن را درک می کنیم.
شاید اگر زبان کلامی به وجود نیامده بود، هیچ کدام از ما در درک زبان بدن دچار سوء برداشت نمی شدیم.
این اتفاقی است که برای صدف افتاد: او نشانه های واضح عدم تمایل علی را کنار گذاشت و توجه اش را فقط به کلام او معطوف کرد.

تعریف زبان بدن چیست؟

طبق تعریف ساده و اجمالی، زبان بدن مجموعه روش های غیرکلامی است که ما با آن نظرات و احساسات واقعی خود را نشان می دهیم.
روش هایی مانند طرز نشستن یا ایستادن، حالت چهره یا نوع تکان دادن سر و دستها.
البته لحن حرف زدن و تُن صدا هم بخشی از این زبان هستند.

شاید از خودتان بپرسید آشنایی با این زبان چه فایده ای دارد؟

زمانی که ما با علایم زبان بدن آشنا باشیم، می توانیم از آن به نفع خودمان استفاده کنیم.
تصور کنید جای صدف و در آن جلسه کاری بودید. اگر همان موقع زبان بدن علی را به درستی درک و دریافت می کردید می توانستید پیشنهادات تکمیلی ارائه دهید یا همانجا از او بپرسید از نظرش چه مشکلی وجود دارد.
از طرف دیگر با شناختن و درست به کار بردن زبان بدن، می توانیم منظور خود را بهتر به دیگران انتقال بدهیم و آنها را بیشتر تحت تاثیر قرار بدهیم.
دقیقا به همین دلیل است که روانشناسان توصیه می کنند در روابط مهم (کاری، عاطفی، اجتماعی) تا جای ممکن به صورت رو در رو و حضوری صحبت کنیم.

چرا زبان بدن قدرتمند و تاثیرگذار است؟

زبان بدن قدرتمند و تاثیرگذار است چون زبان غریزی و طبیعی انسانهاست.
هر چند برخی علایم و نشانه های آن ممکن است در فرهنگ های مختلف تفاوت داشته باشد اما اصول پایه ای آن یکسان است.
از کجا می دانیم زبان بدن در غریزه ما وجود دارد؟

برای اثبات چنین ادعایی این دلایل ارائه می شود:

• زبان بدن را حتی نوزادان و کودکانی که به خوبی با کلام آشنا نیستند هم درک می کنند. اگر به یک نوزاد چند ماهه با لحنی خشن و چهره ای اخمی بگویید «دوستت دارم!» احتمالا لب برمیچیند و گریه میکند. چون زبان بدن شما را درک میکند نه کلام را.
• زبان بدن برای افرادی که به صورت مادرزادی ناشنوا هستند هم قابل درک است. این افراد کلام را نمی شناسند اما حالات چهره و بدن دیگران را درست به اندازه دیگران درک میکنند.
• انسانها فارغ از زبان مادری خود، زبان بدن تقریبا یکسانی را به کار می برند. به طور مثال امکان ندارد فرهنگی را پیدا کنید که در آن مردم برای ابراز اشتیاق و علاقه، یکدیگر را با خشم و کینه نگاه کنند!

تفاوت زبان بدن با قرادادهای اجتماعی و فرهنگی چیست؟

زبان بدن آموختنی نیست. همه افراد هنگام خوشحالی و رضایت لبخند می زنند و آن را از کسی یاد نگرفته اند. ( البته بحث کسانی که تلاش می کنند جلوی ابراز طبیعی احساسات خود را بگیرند از این مقوله جداست.) این در حالی است که قراردادهای اجتماعی و فرهنگی آموختنی هستند و در بین فرهنگ ها و حتی دوران تاریخی مختلف هم دارای تفاوت هایی هستند.

به طور مثال در اکثر فرهنگ ها برای نشان دادن حسن نیت و صلح جویی، افراد هنگام سلام و احوالپرسی یا در خاتمه دیدار با هم دست می دهند.
این یک قرارداد است که از فرهنگ سرخپوستها گرفته شده است اما برای اسکیموها موضوع فرق می کند.
آنها در چنین مواقعی بینی های خود را به هم می مالند! اما چه سرخپوستها، چه اسکیموها، چه وایکینگها و چه خود ما وقتی در یک بحث ناخوشایند گیر میکنیم با انگشتهایمان ور می رویم و به جایی جز فردی که در حال صحبت کردن است نگاه میکنیم.

برخی نشانه های زبان بدن که اشتیاق و علاقه را نشان می دهند

• شخص جوری می نشیند که بدنش به سمت شما متمایل باشد
• ارتباط چشمی را حفظ می کند
• نگاه هوشیاری دارد که حاکی از حضور ذهن او پیش شماست
• راحت و آسوده می نشیند یا می ایستد
• هنگام گفتگو آزادانه دستهایش را حرکت می دهد و بیشتر کف دستانش را نشان می دهد. (این می تواند نشانه صداقت فرد هم باشد.)
• با حرکت سر صحبتهای شما را تائید می کند
• لبخند زدنش بیش از چند ثانیه طول می کشد و سریع محو نمی شود

برخی نشانه های زبان بدن که کلافگی و عدم تمایل را نشان می دهند

• شخص به یک نقطه خیره می شود و سرش را پایین می اندازد
• مدام ساعت، تلفن همراه و… را چک می کند
• دستانش را مشت میکند یا با انگشتانش بازی می کند
• دست به سینه می شود
• بدنش در حالت ایستاده و نشسته به سمت مخالف شما متمایل است.( سعی دارد از شما فاصله بگیرد.)
• هرازگاه نفس های عمیق می کشد

آیا امکان دارد در درک زبان بدن دچار برداشت نادرست بشویم؟

بله!
به طور مثال خمیازه کشیدن یکی از علایم واضح برای نشان دادن بی علاقگی به یک جمع یا صحبت است که به طور غیرعمدی هم رخ می دهد.
اما شاید آن شخص واقعا حوصله اش سر نرفته باشد و فقط اکسیژن اتاق کم یا دمای هوای آن زیاد است!

اگر کسی مدام سر جایش جنب می خورد و جا به جا می شود الزاما منتظر فرصت برای فرار کردن از جمع نیست، شاید کمر درد دارد و نمی تواند مدت طولانی بنشیند!
پس خیلی زود قضاوت نکنید و برخی احتمالات دیگر را هم در نظر بگیرید.

5 روش برای ارتقای زبان بدن مثبت

شما می توانید از زبان بدن برای ایجاد حس اطمینان و راحتی بیشتر هم استفاده کنید. این امر خصوصا در زندگی شغلی و اجتماعی دارای اهمیت بالایی است.

این 5 روش به صورتی موثر ارتباط شما و مخاطب را بهبود می دهد:

1) محکم و با اعتمادبنفس دست بدهید:

البته ممکن است برخی معذوریت های فرهنگی و اعتقادی وجود داشته باشد، اما این روشی عالی است که به مخاطب نشان می دهد شما فردی ثابت قدم و قابل اعتماد هستید.

2) ارتباط چشمی را قطع نکنید:

منظور این نیست که تمام لحظه های صحبت به چشمان مخاطب زل بزنید! اما سعی کنید با برقراری ارتباط چشمی مناسب به او نشان دهید که مرکز توجه شماست.
اگر برای یک جمع صحبت می کنید، نگاه تان را بین آنها تقسیم کنید. سعی کنید زیاد به زمین، میز و برگه های روی آن خیره نمانید.

3) سرتان را بالا نگه دارید:

به این ترتیب قدرتمند، مسلط و قابل اعتماد دیده می شوید.

4) دستان خود را باز و آزاد بگذارید:

مشت کردن دستها یا دست به سینه شدن دافعه شدیدی در ذهن طرف مقابل ایجاد می کند.

5) صورتتان را لمس نکنید:

مغز ما زیرکانه و به درستی می داند که اشخاص زمانی به طور مداوم صورت خود را لمس می کنند که در حال دروغ گفتن هستند! برای ایجاد حس اعتماد در مخاطب بهتر است از لمس کردن صورت خود هنگام صحبت کردن اجتناب کنید.

آیا می توانیم زبان بدن را کنترل کنیم؟

کنترل زبان بدن در برخی مواقع ممکن است و گاهی نیست.
مثلا شما می توانید برای حفظ احترام گوینده خود را ملزم به نگاه کردن به او بکنید – حتی وقتی از صحبتهای او حوصله تان سر رفته است – اما نمی توانید جلوی سرخ شدن چهره تان را هنگام عصبی شدن بگیرید.

این ویژگی زبان بدن مانند یک شمشیر دولبه است. چرا؟ چون از یک طرف دیگران نمی توانند به شما دروغ بگویند و از طرف دیگر خودتان هم نمی توانید بسیاری از احساسات واقعی تان را مخفی نگه دارید.
البته همیشه افرادی هستند که قاعده را به هم می ریزند.
این افراد یاد می گیرند تا جای ممکن هیچ گونه احساس یا واکنشی را در ظاهر خود منعکس نکنند یا نشانه هایی را بروز دهند که برخلاف نظر واقعی شان است.
چه کسانی؟ اول از همه سیاستمدارها و هنرپیشه ها!

حتما می دانید یک مذاکره کننده قهار کسی است که نباید ناراحتی، شگفتی، خوشحالی یا حیرت خود را به راحتی در چهره اش نشان بدهد.
از طرف دیگر حتی لازم است گاهی تمام احساسات مذکور را به صورت تصنعی و ساختگی ابراز کند.
هنرپیشه ها هم با تمرین، مطالعه و تجربه به جایی می رسند که از زبان بدن برای باورپذیر بودن نقش آفرینی هایشان استفاده کنند.

چرا کسب چنین مهارتی به تمرین و مطالعه نیاز دارد؟

زیرا مغز شگفت انگیز ما طی هزاران سال جوری تکامل یافته است که نسبت به نشانه های زبان بدن کاملا حساس و هوشیار باشد.
گاهی ما خودمان هم دقیقا متوجه نمی شویم چرا و به چه دلیل به صداقت کسی شک کرده ایم؛
حس میکنیم صحبتهای یک نفر به دلمان ننشسته است یا آن شخص همان قدری که ادعا میکرد از کار ما خوششان نیامده است.
چرا؟
چون مغز ما حتی کوچکترین نشانه ها را هم دیده و تعبیر کرده است.
البته منظور ما این نیست که در رابطه با زبان بدن امکان ندارد دچار اشتباه یا برداشت نادرست بشویم، اما درصد آن کمتر از زبان کلامی است.

نقش زبان بدن در ارتباطات روزمره ما چیست؟

نقش و عملکرد زبان بدن را در ارتباطات مختلف اجتماعی و روزمره می توانیم در این موارد ببینیم:

•  آنچه گفته شده را تکرار یا منعکس کرده و بر آن تاکید می کند
• پیام های کلامی را کامل، اصلاح و یا حذف می کند
• گاهی با پیام های کلامی در نشان دادن یا پنهان کردن انگیزه ها در تناقض و کشمکش قرار می گیرد
• باعث می شود نقش زبان گفتاری کمرنگ تر شده و تمام توجه به آن معطوف نشود
• زبان گفتاری را تنظیم کرده و با آن همکاری می کند

ویژگی های زبان بدن چیست؟

زبان بدن ویژگی ها و خصوصیاتی دارد که معمولا بدون تفاوت فاحشی برای تمام افراد صادق است.

• سرنخ ها و علایم زبان بدن را می توانیم به صورت عمدی (مثل چشمک زدن) به کار ببریم. مخاطب ما هم می تواند به صورت عمدی این نشانه ها را دریافت کند یا آنها را نادیده بگیرد.
• بیشترین علایم زبان بدن به صورت غیرعمدی آشکار می شوند. (مثل گشاد یا تنگ شدن مردمک چشم) این علایم معمولا به صورت غیرارادی توسط مخاطب دریافت می شوند و او آنها را نادیده نمی گیرد.
• زبان بدن مبنای بیولوژیک شفافی دارد و محصول رشد تکاملی است.
• به صورت معمول و طبیعی (در صورتی که شخص از عارضه روانی خاصی رنج نبرد) افراد در درک یا به کار بردن زبان بدن بهتر از زبان کلامی عمل می کنند. البته این یک حقیقت علمی نیست و مبتنی بر تجربه است.
• گاهی شخص فرستنده از سرنخ هایی که می فرستد آگاه نیست (مثلا به طور غیرارادی یا غیرعمدی ناخن هایش را می جود) اما شخص گیرنده و مخاطب در اکثر مواقع سرنخ ها را به خوبی دریافت و درک می کند.

چه روشی برای تقویت آگاهانه زبان بدن وجود دارد؟

اصلا چرا بهتر است روی این موضوع کار کنیم؟

در اکثر موارد لازم نیست خیلی هم روی علایم و سرنخ های زبان بدن خودمان دقیق شویم، اما گاهی شغل یا موقعیت اجتماعی مان ایجاب میکند تا جایی که امکانش هست زبان بدن مثبت را بیشتر استفاده کنیم.
تصور کنید شما مشاور یا روانشناس هستید و مراجع اعصابتان را خرد کرده یا دارد برای بار هزارم همان حرفهای همیشگی را تکرار می کند.
شغل شما کمک کردن به اوست پس نمی توانید آه بکشید و نگاه تان را به پنجره پشت سرش بدوزید!
در عوض باید یاد بگیرید علایم تشویق کننده و دلگرم کننده بیشتری را به کار ببرید: لبخند بزنید، به چشم هایش نگاه کنید، هرگز دست به سینه نشوید.

شاید هم مدیر فروش یک شرکت هستید که قرار است مشتری احتمالی را حسابی تحت تاثیر قرار دهید.
حتما می دانید فقط تعریف و تمجید کلامی از محصول یا خدمات شرکت، مشتری را برای استفاده کردن از آن مشتاق نمی کند.
اینجاست که به کارگیری عامدانه زبان بدن اهمیت بالاتری پیدا می کند.

شما می توانید از این روش ها برای تقویت زبان بدن و هشیار شدن نسبت به آن استفاده کنید:

• جلوی آینه با خودتان حرف بزنید. آیا به عنوان مخاطب تحت تاثیر قرار می گیرید؟ به نظرتان چه چیزهایی باید تغییر کند؟
• از خودتان هنگام حرف زدن یا ارائه یک محصول فیلم بگیرید و سپس موشکافانه آن را تماشا کنید.
• مطالعه و تحقیق کنید.
• از دیگران بخواهید برداشت خود را از لحن حرف زدن و تن صدایتان بگویند. شاید شما تصور کنید دارید دوستانه حرف می زنید اما به گوش دیگران لحنی تحکم آمیز داشته باشید.

آشنایی با تعریف زبان بدن و کاربرد نشانه های آن در زندگی شخصی و اجتماعی دارای اهمیت بالایی است.
ارتقاء و بهبود مهارت های مرتبط با زبان بدن به ما کمک می کند سرنخ های آن را در رفتار دیگران بهتر تشخص بدهیم و البته از علایم آن به نفع خودمان استفاده کنیم.

زبان بدن روش غریزی و طبیعی ما برای ایجاد ارتباط با دیگران است.
به همین دلیل بسیار تاثیرگذار است و قابل حذف شدن نیست.
البته پس از گذشت هزاران سال از ظهور زبان گفتاری، گاهی تناقضاتی بین این دو زبان پیش می آید که دلایل گوناگونی دارد.
مثال ابتدای این مطلب را به یاد می آورید؟ شاید علی برای آنکه غرور یا اعتماد به نفس صدف را خدشه دار نکند با کلام از کار او ابراز خرسندی کرده بود و قصد فریب دادنش را نداشت.
اما اگر صدف بیشتر به زبان بدن او دقت می کرد می توانست نتیجه متفاوتی بگیرد.